نقش حاشیه نشینان شهری در انقلاب اسلامی ایران

در جریان وقوع انقلاب اسلامی، اقشار و طبقات مختلفی حضور داشتند. یکی از اقشار موثر در این رویداد بزرگ، قشر حاشیه نشینان شهری بودند که به دلایلی در جریان اصلاحات ارضی زمینی را بدست نیاورده بودند و آن چنان دچار نابودی و از هم گسیختگی می¬شوند که راهی جز فرار از روستا و هجوم به شهرها نداشتند. و اینان همچون ژله¬ای شهرهای بزرگی مانند تهران، مشهد، تبریز و ... را در برمی¬گیرند. در رویکردی ترکیبی به تاثیر عوامل فرهنگی و اقتصادی در انقلابی شدن این قشر می-پردازیم. تاثیر عوامل فرهنگی با این صورت بود که بخاطر خاستگاه روستایی و زمینه-های مذهبی قوی این قشر، روحانیون و روشنفکران مذهبی از طریق بازتفسیر مفاهیم و آموزه¬هایی چون شهادت، عاشورا، انتظار، تقیه و ... در مساجد و هیئتهای مذهبی به بسیج این قشر می¬پردازند. تاثیر عوامل اقتصادی نیز به این نحو بود که اولا با رشد انفجاری قیمت نفت و افزایش درآمد دولت از عواید نفت، وضعیت آموزشی کشور نیز گسترش پیدا کرد. و با افزایش ظرفیت دانشگاه¬ها و نیز امکان تحصیل رایگان تعداد زیادی از فرزندان قشر حاشیه¬نشین شهری به دانشگاه راه یافتند. راه¬یابی به مراکز آموزشی باعث آگاهی آنها نسبت به وضعیت خویش و مقایسه آن با دیگر اقشار( مخصوصا طبقه بالا ) و درک محرومیت نسبی و نارضایتی از وضع موجود شد. ثانیا افزایش قیمت نفت باعث گسترش شکاف طبقاتی در جامعه شد و قشر حاشیه نشین شهری نسبت به طبقات دیگر کمترین بهره را از این نعمت برد . و همه این عوامل در مجموع باعث گرایش اینها به سمت انقلابیگری شد.